Na een zomer vol droogte, is het najaar nu bijzonder nat begonnen. De afgelopen weken heeft Nederland te maken gehad met grote hoeveelheden neerslag, in oktober zelfs 3 keer zo veel dan normaal. Gemeenten door heel het land ontvangen meldingen van bewoners die overlast melden van het water in hun kruipruimte. Tot nu toe kan de riolering in stedelijke gebieden het water nog redelijk goed verwerken, maar de buien leiden op agrarische percelen wel tot overlast. Er dreigt dan ook een minder zichtbaar probleem: grondwateroverlast. De aanhoudende neerslag zorgt voor hoge grondwaterstanden, een stijging die zo snel verloopt dat er hoge records in beeld komen.
We hebben een analyse uitgevoerd middels ons online inzichtenportal Argus, een real time data platform met metingen afkomstig uit duizenden peilbuizen. Hieruit blijkt dat de grondwaterstanden in veel regio’s al ongekend hoog staan. En dat terwijl de winter nog moet beginnen. In de gebieden langs duinen en heuvelruggen, zien we dat het grondwater al hoger staat dan de piekwaardes van de afgelopen 10 jaar. Een deel van Nederland, het oosten en zuiden, ligt hoger en heeft daarom nog minder last gehad van de hoeveelheden neerslag. Het effect hiervan werkt langzamer door op het grondwater, ook was tot vorige maand het effect van de droge zomers nog goed zichtbaar.
Records zullen worden gebroken, is de verwachting als de winter gaat verlopen zoals gemiddeld. Met name de gebieden langs duinen en stuwwallen zijn extra kwetsbaar. Op de hoge zandgronden zal er af en toe een lokale piek ontstaan, maar er worden geen records verwacht. In de poldergebieden staat het water inmiddels al zo hoog dat het grondwater hier nauwelijks extra kan stijgen, wel zullen de hoge grondwaterstanden daardoor langer aanhouden.
Deze hoge grondwaterstanden zijn dan ook niet per se negatief. Er zit ook zeker een positieve kant aan. Vooral in de gebieden met zandgronden, daar is een extra grondwatervoorraad zeer welkom. Juist hier is het belangrijk om grote hoeveelheden neerslag vast te houden, die zorgen dat de grondwaterstanden (beheerst) aangevuld worden na een droge zomerperiode.
Naast de extra belasting op de grondwatervoorraad, zijn er meerdere gevolgen van de hoge waterstanden. Het kan namelijk bijdragen aan vochtoverlast in woningen, vooral huizen gebouwd voor 1970 à 1980. Hier treden meerdere problemen op door hoog grondwater zoals schimmelvorming, een te hoog vochtgehalte in de leefruimte en de aantasting van houten constructievloeren. Volgens het RIVM zijn er ongeveer één miljoen ‘schimmelwoningen’ in Nederland, in veel gevallen draagt een hoge grondwaterstand hier met een negatieve bijdrage aan.
Een te hoge grondwaterstand betekent ook dat de regenwaterbergingen minder goed kunnen functioneren. Het overtollige water wordt dan onwenselijk snel afgevoerd naar het waterschap. Deze ontwikkeling benadrukt des te meer dat het regenwaterstelsel, oppervlaktewatersysteem en het grondwater integraal beoordeeld moeten worden. Dit kan bijvoorbeeld met de Watermodule van Aveco de Bondt en Tygron.
Een riskant gevolg is dat boomwortels afsterven door het overtollige water. In combinatie met een storm, kan dit tot gevaarlijke situaties leiden voor bewoners. Een ander probleem is dat de oogst verloren gaat in de agrarische sector door te hoge grondwaterstanden. Dit creëert een verstoring die niet alleen de natuurlijke omgeving raakt, maar ook voor de boeren die hun inkomsten daardoor letterlijk in het water zien vallen.
Deze wederkerende situatie vraagt om structurele maatregelen. Hierin is het van belang om de omgeving aan te passen aan zowel hoge als lage grondwaterstanden. Een aanpak waarbij ‘water en bodem sturend’ zijn. Dit zal niet voor alle gebieden eenvoudig zijn, maar we moeten er toch naar streven. Oude buurten zijn hier een goed voorbeeld van, het aanpassen is dan gericht op het waterdicht maken van vloeren en muren in combinatie met ventilatie.
Logischerwijs kost dit veel geld en zijn de middelen hiervoor niet altijd beschikbaar. Daarom wordt ook gekeken naar grondwatermaatregelen, om zo de effecten van klimaatverandering op het grondwater te dempen. Maar ook om tijd te creëren voor het sparen van bouwkundige maatregelen. Denk hierbij aan drainage-infiltratie leidingen, ook wel actief grondwaterpeilbeheer genoemd.
Aveco de Bondt volgt de ontwikkelingen met betrekking tot de hoge grondwaterstanden nauwlettend en deelt kennis over oplossingen met onder meer gemeenten, woningbouwverenigingen en waterschappen. Ben je benieuwd naar de ruimtelijke variatie in grondwater binnen jouw beheersgebied? En wat de hoge grondwaterstand voor gevolgen kan hebben in jouw gebied? Aveco de Bondt ondersteunt en denkt mee bij alle fases van grondwaterproblematiek, passend bij de klimaatadaptiestrategie. Daarbij denken we onder meer mee over het effect van hoge grondwaterstanden in de bebouwde omgeving, het ontwerpen van maatregelen en monitoring in de beheerfase, en helpen we bij de communicatie met bewoners en tussen overheden.
Voor meer informatie kijk dan op Stedelijk water en ondergrond - Aveco de Bondt.