De komende jaren komt er veel agrarische bebouwing vrij in Overijssel. Aveco de Bondt onderzocht voor de provincie welke kansen er zijn om het slopen van vrijkomende bebouwing te combineren met woon- en andere (maatschappelijke) opgaven in het landelijk gebied.
Het eindrapport ‘Kies en mix’ geeft inzicht in deze koppelkansen en beschrijft welke beleids- en stimuleringsinstrumenten de provincie en gemeenten daarvoor kunnen inzetten. Ook bevat het rapport een kader dat deze overheden helpt om in samenhang afwegingen te maken bij opgaven in het landelijk gebied.
Tot 2030 stoppen in Overijssel naar verwachting bijna 2.000 agrarische bedrijven. Hiermee verliest ongeveer 3 miljoen vierkante meter bebouwing haar huidige agrarische functie. Een derde daarvan kan worden hergebruikt voor andere functies, de rest zal moeten worden gesloopt. Een actieve aanpak draagt bij aan perspectief voor stoppende agrarisch ondernemers en een vitaal en leefbaar platteland. Ook gaat het ongewenste ontwikkelingen in het landelijk gebied tegen, zoals leegstand, verpaupering en ondermijning.
Het slopen van vrijkomende agrarische bebouwing (VAB) brengt ook kansen met zich mee om de kwaliteit en identiteit van het landelijk gebied te versterken. Zo kan asbest sneller verdwijnen uit het buitengebied en kan een Kwaliteitsimpuls voor de Groene Omgeving worden gerealiseerd. Door het koppelen van de sloop, woon- en andere opgaven, zoals natuurherstel, waterberging en leefbaarheid ontstaan nog meer kansen.
Voor het onderzoek zijn interviews gehouden met medewerkers van gemeenten, de provincie en experts uit het landelijk gebied zoals erfontwikkelaars. Ook zijn er verschillende sessies georganiseerd. Het gaat om een creatieve sessie (kansen verkennen met simulaties, aan de hand van design-thinking), een financiële sessie (van kansen naar haalbare businesscases) en een combinatiessessie om de resultaten bij elkaar te brengen en te toetsen.
Ook is een benchmark uitgevoerd naar sloopstimulering. Daarbij is gekeken welke beleid, regels en instrumenten andere provincies inzetten. Het gaat bijvoorbeeld om een model VAB-visie, adviesvouchers of begeleiding door erfcoaches. Met specialisten van de provincie Overijssel is de uitvoerbaarheid van deze en andere stimuleringsinstrumenten getoetst. De analyse hiervan heeft geleid tot een gewogen beoordeling van de effectiviteit van de instrumenten.
Met de input van de interviews, de sessies en de benchmark is een afwegingskader ontwikkeld. Het kader laat zien welke keuzes provincies en gemeenten kunnen maken op de thema’s ruimtelijke kwaliteit, financiële haalbaarheid en proces en samenwerking en hoe deze keuzes op elkaar van invloed zijn. Ook geeft het kader vier afwegingsopties: Ga je reguleren of stimuleren? Kies je voor een uitgangspuntenbeleid of een gebiedsgericht beleid? Focus je op de korte of lange termijn? En leg je de regie bij de provincie of geef je (meer) autonomie aan gemeenten?
Aan de hand van het afwegingskader en de onderzoeksbevindingen heeft Aveco de Bondt drie scenario’s uitgewerkt voor provincie Overijssel. In het eerste scenario wordt de sloopopgave maximaal gekoppeld aan de woonopgave, in het tweede scenario wordt de huidige aanpak gecontinueerd. Het derde scenario draait om het zowel versnellen en duidelijkheid bieden als het koppelen van opgaven. Aveco de Bondt adviseert de provincie om voor dit derde scenario te kiezen.
In het voorkeursscenario ondersteunt de provincie Overijsselse gemeenten bij het opstellen van een VAB-visie. Zo’n visie beschrijft de gewenste ontwikkelingen vanuit vrijkomende agrarische bebouwing in een gemeente. Stemt de provincie in met de visie? Dan kunnen gemeenten daarna autonoom (binnen de visie-kaders) en op maat initiatieven begeleiden, beoordelen en vergunnen. Die beoordeling gaat eenvoudiger en sneller omdat de onderbouwing al in de visie staat. Ook is er duidelijkheid vooraf voor (deels) stoppende agrariërs en erfeigenaren. Daarmee draagt het scenario op relatief korte termijn bij aan perspectief, voor zowel stoppers en blijvers in de agrarische sector als voor iedereen die woont en werkt in het landelijk gebied.
Bij het voorkeursscenario worden ook verschillende stimuleringsinstrumenten voorgesteld. Vier van die instrumenten zijn zogenoemde no-regret instrumenten. Ze kunnen rekenen op draagvlak en hebben een gunstige kosten-baten-verhouding. Het gaat om voorlichting en bewustwording, begeleiding, adviesvouchers en een plankostenregeling. Gecombineerd met twee extra instrumenten (model VAB-visie en sloopvouchers) dragen ze bij aan een effectieve oplossing voor de VAB-opgave in Overijssel én het benutten van meekoppelkansen.
Aveco de Bondt ondersteunt dagelijks provincies, gemeenten, waterschappen en regionale samenwerkingsverbanden bij opgaven in het landelijk gebied. Dat doen we vanuit een multidisciplinaire aanpak en met een team dat onder meer bestaat uit adviseurs met een agrarische achtergrond of bestuurservaring in gebiedsprocessen. Ook benieuwd naar de naar koppelkansen en perspectief voor rondom vrijkomende agrarisch bebouwing in jouw regio of provincie? We ondersteunen je graag!